Tünel İstanbul’un eski yerleşim yerlerinden Karaköy ve Beyoğlu’nu birbirine bağlayan, kısa, güvenli ve hızlı bir yoldur . Dünyada, 1863 yılında açılan Londra metrosundan sonra faaliyete geçen ikinci metrodur. Dönemin padişahı Sultan Abdülhamit’in izni ve fermanıyla, Fransız mühendis Eugene-Henri Gavand tarafından yapılmıştır. Günümüzde halen hizmet vermekte olan Tünel, 1867 yılında turist olarak İstanbul'a gelen Gavand’ın, insanların Yüksekkaldırım yokuşunu tırmanmakta çektiği zorluğu gözlemlemesiyle fikir bulmuştur. Bankacılık merkezi Karaköy ile sosyal hayatın merkezi Beyoğlu arasında bir metro projesi ilgi çekici ve hayatı kolaylaştırıcı bir tasarım olarak düşünülmüştür. Uzun müzakerelerin ardından, proje Sultan Abdülaziz tarafından kabul edilmiş ve İstanbul'un ilk metro inşaatını yapma ayrıcalığı Fransız mühendise verilmiştir. Yüzlerce işçinin emeği bulunan Tünel, görkemli bir seremoni ile açılmıştır. Günümüzde Beyoğlu ile tarihi yarımada arasında nostaljik ve keyifli bir yolculuk sunmaya devam etmektedir.
Tünel’in inşaatı Fransız mühendis Eugene Henri Gavand’ın girişimleriyle başlar. İstanbul’a turist olarak gelen Gavand, dönemin ticaret ve bankacılık merkezi Galata ile sosyal hayatın kalbinin attığı Pera’yı birbirine bağlayacak bir demiryolu projesi hazırlayarak Osmanlı Padişahı Sultan Abdülaziz Han’ın huzuruna çıkar. İşletme süresi 42 yıl olarak belirlenen Tünel, yap-işlet-devret modeliyle inşa edilerek 1875 yılının ocak ayında hizmete açılır. Buharlı sistemle çalışan Tünel’in sefere başladığında iki tarafı açık olan ahşap vagonları elektrik olmadığından gaz lambalarıyla aydınlatılır. İkinci Dünya Savaşı yıllarında bazı malzemeleri satın alınamadığı için bir süre yolcularından ayrı kalır. 1971 yılında tamamen yenilenerek elektrikli hale getirilir. Karaköy ile Beyoğlu arasındaki 573 metrelik mesafeyi 90 saniyede kat eden Tünel, günde ortalama 200 sefer yaparak 12 bin dolayında yolcu taşır.
tas-yunu-fiyatlari
Tünel, dünyanın ikinci, Türkiye’nin ilk metrosudur. Kendi türünde ise (yeraltında) dünyadaki ilk uygulamadır. Aynı dönemde Viyana, Peşte, Lyon gibi şehirlerde benzer mekanizma ile hareket eden demiryolları bulunmakla beraber bunlar yerüstünde işlemektedir. Tünel ise yeraltında işlemesi dolayısıyla dünyadaki ilk uygulamadır.
Suriçi bölgesinin karşısına düşen Tünel, Boğaz ile Haliç arasında burun meydana getiren bölgenin son tepesinde; demiryolunun başlangıç noktası Galata Köprüsüne 140, Haliç’e 90, Galata Mevlevihanesi’ne ise 70 metre mesafededir. Galata’da demiryolunun deniz seviyesinden yüksekliği 1,15 metre iken Beyoğlu’nda bu 62.70 metreye çıkmaktadır. Tünel’in içine döşenen demiryolunun profili düz değildir. Galata tarafında vagonların daha sonraki yokuşu aşabilmeleri için yeterli hızı kazanmalarını sağlamak amacıyla başlangıçta bir rampa vardır.
Tünel, 17 Ocak 1875 günü yapılan büyük bir törenle hizmete alındı. Törende Osmanlı Devletini temsilen Nafıa Nazırı Ethem Paşa, Maliye Nazırı Kabuli Paşa, Bahriye Nazırı Kayserili Ahmet Paşa, Zaptiye Nazırı Hüsnü Paşa, Evkaf Nazırı Kemal Paşa, Lübnan Valisi Rüstem Paşa, Gümrük Müdürü Galip Bey, İstanbul Şehremini Kadri Bey, Adliye Nezaretinden Rıfat Bey, Hariciye Nezaretinden Parnis Efendi ile Beyoğlu Mutasarrıfı ve Galata Kaymakamı hazır bulundu. Yabancı temsilciliklerin de en üst düzeyde temsil edildiği törende İngiliz Sefiri Henry Eliot adına Konsolos Philip Françis katılırken diğer seferler bizzat katılmışlardı. Avustralya Sefiri Kont Zichy, Alman Sefiri Baron de Werther, Rusya Sefiri İgnatieff, İran Sefiri General Muhsin Han ile Fransa, Belçika, İtalya hükümetleri temsilcileri törene gelmişlerdi. Bunların yanında mali ve ticari çevrelerin tanınmış simaları da hazır bulunuyordu.
Tünel açıldığı günden itibaren halkın ilgisini çekmiştir. Bunun bir göstergesi 18 Ocak’tan 31 Ocak’a kadar geçen 14 günlük süre içinde Tünel’de 75 bin yolcunun seyahat etmiş olmasıdır. Yolcu sayısı zamanla daha da artmıştır. Bu çerçevede Şubat ayında 111.000, Nisan ayında ise 127.000 yolcu taşınmıştır. Mayıs ayında şirketin bilet fiyatlarında indirim yapmasıyla Haziran’da yolcu sayısı daha da artarak 225.000 kişiye yükseltmiştir. Tünel'in toplam maliyeti 4.125.554 Frank olmuştur.
Tünel, olağanüstü durumlar ve günlük bakım süreleri dışında yolcularından hiç ayrılmamıştır.
• Galata ile Beyoğlu arasında çalışan vagonlar 573 metrelik hatta, günde ortalama 200 seferle 12 bin 500 kişi dolayında yolcu taşımakta, iki istasyon arasındaki yolculuk 90 saniyede tamamlanmaktadır. Yıllık yolcu sayısı 4,5 milyonu bulmaktadır.
• Karşılıklı hareket eden iki vagon ortada hat değiştirmekte, dolayısıyla sistem neredeyse sıfır kaza riskiyle çalışmaktadır. Vagon sayısı 2’dir, vagon ağırlığı 20 tondur.
• Tünel’in Karaköy ve Beyoğlu olmak üzere iki istasyonu bulunmaktadır. Bunu bilmeyen ya da hattı ilk defa kullanan yolcular ve turistler zaman zaman şaşkınlık yaşayabilmektedir.
• Tünel’de karşılıklı hareket eden iki vagon bulunmaktadır. 18 koltuğu bulanan vagon bir seferde 170 yolcu almaktadır.
• Yolcuları gibi yolculuğu da kendine has olan Tünel’de yolcu bekleme süresi 3.5 dakikadır.
• Tünel’de 6 elektrik bakım ustası, 1 makine bakım amiri, 1 elektrik bakım amiri, 9 tamirci operatör, 3 temizlik görevlisi olmak üzere toplam 21 kişi görev yapmaktadır.
• Tünel’e büyük özen gösteren İETT, bakım-onarımlarını hassasiyetle yapmakta, günlük, haftalık, aylık ve yıllık bakımlarını aksatmadan sürdürmektedir. Bu nedenle Tünel’de görev yapan ustalar ve diğer çalışanlar uzun yıllar çalışmaktadır. Birim müdürleri dahi on senenin üzerinde görevde kalmaktadır.
• Tünel’in galeri genişliği 6.6, yüksekliği 4.60 metre iken Karaköy ile Beyoğlu arasındaki kot farkı 61 metredir
• Tünel, ilk açıldığı tarihlerde İstanbul Tüneli, Galata-Pera Tüneli, Galata Tüneli, Galata-Pera Yer altı Treni, İstabul Şehir Treni, Yer altı Asansörü, Tahtelarz gibi çeşitli isimlerle adlandırılmaktaydı.